Πώς εκδηλώνεται η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή στα παιδιά;
Εκτιμάται ότι πάνω από το 50% των ενηλίκων με Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή εμφανίζουν τη διαταραχή στη διάρκεια της παιδικής τους ηλικίας, με μέσο όρο έναρξης τα 10 έτη. Όπως οι ενήλικες, έτσι και τα παιδιά και οι έφηβοι εκδηλώνουν Ιδεοληψίες και Καταναγκασμούς.
Οι μορφές με τις οποίες εκδηλώνεται η διαταραχή στα παιδιά και τους εφήβους, επομένως, δε διαφέρει σημαντικά από αυτές των ενηλίκων, υπό την έννοια ότι τα παιδιά και οι έφηβοι με Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή αποτελούν επίσης μία ιδιαίτερα ετερογενή ομάδα ατόμων, τα οποία διαφέρουν μεταξύ τους ως προς το περιεχόμενο των ιδεοληψιών και των καταναγκασμών που μπορεί να εκδηλώσουν. Στα παιδιά ωστόσο το περιεχόμενο των Ιδεοληψιών και των Καταναγκασμών συνήθως αλλάζει με το χρόνο και η πλειοψηφία των παιδιών με τη διαταραχή έχουν περισσότερους από έναν τύπους. Μέχρι το τέλος της εφηβείας μάλιστα, τα περισσότερα παιδιά με τη διαταραχή έχουν συνήθως εκδηλώσει σχεδόν όλους τους κλασσικούς τύπους της διαταραχής. Επιπλέον, ένα μεγάλο ποσοστό των παιδιών αυτών εκδηλώνει ταυτόχρονα και άλλες αναπτυξιακές ή ψυχολογικές διαταραχές περιπλέκοντας την κατάσταση περισσότερο.
Ποιοι είναι οι κλασσικοί τύποι της Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής;
Αν και οι μορφές που μπορεί να λάβει η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή είναι στην πραγματικότητα αναρίθμητες, υπάρχουν τέσσερις κλασσικοί τύποι, οι οποίοι είναι οι εξής:
- Ο τύπος των Ιδεοληψιών της Παθολογικής Αίσθησης Ευθύνης και των Καταναγκασμών Επανελέγχου
- Ο τύπος των Ιδεοληψιών Καθαριότητας ή Μόλυνσης και των Καταναγκασμών Καθαριότητας ή Απολύμανσης
- Οι Ιδεοληψίες Συμμετρίας (‘Ακριβώς έτσι’) και οι Καταναγκασμοί Συμμετρίας και Οργάνωσης
- Ο τύπος των Βίαιων, Σεξουαλικών ή Θρησκευτικών Ιδεοληψιών και των Νοερών Καταναγκασμών και των Καταναγκασμών Καθησυχασμού
Τι είναι ο τύπος των Ιδεοληψιών της Παθολογικής Αίσθησης Ευθύνης και των Καταναγκασμών Επανελέγχου;
Ο τύπος αυτός χαρακτηρίζεται από μία παθολογικά διογκωμένη αίσθηση ευθύνης και ανησυχία μήπως το παιδί ή ο έφηβος προκαλέσει βλάβη σε κάποιον ή ατύχημα, κατά λάθος ή από αμέλεια, ή ακόμη και ηθελημένα. Οι ιδεοληψίες Παθολογικής Αίσθησης Ευθύνης συνήθως παίρνουν την μορφή βασανιστικής αμφιβολίας, από την οποία το παιδί ή ο έφηβος δεν μπορεί εύκολα να απαλλαγεί («Και αν δεν διάβασα σωστά την εκφώνηση της άσκησης και απάντησα λάθος;» ή «Και αν δεν κλείδωσα την πόρτα καθώς έφευγα και μπει κάποιος διαρρήκτης στο σπίτι;»). Ως εκ τούτου, το παιδί ή ο έφηβος παίρνει υπερβολικά μέτρα ασφάλειας και καταφεύγει σε καταναγκασμούς επανελέγχου μιας κατάστασης. Για παράδειγμα, μπορεί να διαβάζει την εκφώνηση της άσκησης ξανά και ξανά ή να ελέγχει επανειλημμένα την πρίζα ή την πόρτα μέχρι να διασφαλίσει ότι δεν θα προκληθεί βλάβη στο μέλλον ή ότι δεν έχει ήδη προκληθεί βλάβη.
Τι είναι ο τύπος των Ιδεοληψιών Καθαριότητας ή Μόλυνσης και των Καταναγκασμών Καθαριότητας ή Απολύμανσης;
Ο τύπος αυτός περιλαμβάνει υπερβολικούς φόβους που έχουν να κάνουν με την επαφή του παιδιού ή του εφήβου με σωματικά υγρά (ούρα, κόπρανα, σπέρμα), με βρωμιά, με τυχόν μικρόβια ή με τοξικές ή ραδιενεργές ουσίες. Όσα παιδιά εκδηλώνουν αυτόν τον τύπο ανησυχούν υπερβολικά ότι θα αρρωστήσουν σοβαρά αν έρθουν σε επαφή με «μολυσμένα» αντικείμενα ή καταστάσεις και ότι μπορεί να μεταδώσουν την μόλυνση και σε άλλους, συνήθως σε αγαπημένα τους πρόσωπα. Αποφεύγουν, επομένως, με κάθε τρόπο να έρχονται σε επαφή με καταστάσεις και αντικείμενα, τα οποία θεωρούν ότι είναι πηγές μόλυνσης, όπως για παράδειγμα τα χερούλια της πόρτας, δημόσιες τουαλέτες, νοσοκομεία ή συγκεκριμένα άτομα ή μέρη του σώματος. Όταν δεν μπορούν να αποφύγουν κάποια πηγή μόλυνσης, καταφεύγουν σε καταναγκασμούς υπερβολικής καθαριότητας και πλυσίματος και σε υπερβολική χρήση υγρών απολύμανσης. Πολλά παιδιά εκτελούν τους καταναγκασμούς αυτούς με στερεότυπο τρόπο.
Τι είναι οι Ιδεοληψίες Συμμετρίας (ή «ακριβώς έτσι») και οι Καταναγκασμοί Συμμετρίας και Οργάνωσης;
Αυτός είναι ένας άλλος κλασσικός τύπος της διαταραχής. Στα παιδιά και τους εφήβους με αυτόν τον τύπο κυριαρχεί μία έντονη και ακαταμάχητη ανάγκη τα πράγματα να γίνονται με έναν πολύ συγκεκριμένο τρόπο ή «ακριβώς έτσι». Τα παιδιά αυτά χαρακτηρίζει μία υπερβολική ενασχόληση με την τάξη και την οργάνωση του χώρου τους καθώς και με την ευθυγράμμιση των αντικειμένων τους συχνά με έναν συγκεκριμένο και πολλές φορές ιδιόμορφο τρόπο.
Τι είναι ο τύπος των Βίαιων, Σεξουαλικών ή Θρησκευτικών Ιδεοληψιών και των Νοερών Καταναγκασμών και Καταναγκασμών Καθησυχασμού;
Αυτός ο τύπος της διαταραχής- τον οποίο εκδηλώνουν περισσότερο οι έφηβοι και λιγότερο τα παιδιά- είναι ίσως ο πλέον βασανιστικός αφού οι έφηβοι που βιώνουν ιδεοληψίες αυτού του περιεχομένου αισθάνονται έντονη δυσφορία και βαθύ αίσθημα ενοχής και ντροπής καθώς αυτές έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τον χαρακτήρα τους και τις πεποιθήσεις τους. Αυτός ίσως είναι ο κύριος λόγος που καθυστερούν να ζητήσουν βοήθεια από ειδικό καθώς δυσκολεύονται να εκμυστηρευθούν σε κάποιον δικό τους αυτές τις μύχιες και ντροπιαστικές σκέψεις. Κάνουν λοιπόν υπεράνθρωπες-συνήθως μοναχικές–προσπάθειες για να τις αποτρέψουν ή να τις «ακυρώσουν» όταν αυτές εμφανίζονται. Για παράδειγμα, μπορεί να σκέφτονται μία «καλή» σκέψη κάθε φορά που έρχεται μία «κακή» σκέψη (μία ιδεοληψία, δηλαδή) ή επαναλαμβάνουν μία πράξη που έκαναν όταν ήρθε η «κακή» σκέψη, αντικαθιστώντας την με μία «καλή» σκέψη. Η καταναγκαστική προσευχή χαρακτηρίζει επίσης αυτόν τον τύπο. Μπορεί τέλος να αναζητούν επίμονα από τους οικείους τους να τους καθησυχάσουν ότι δεν είναι επικίνδυνοι για τους άλλους.
