Όταν ένα παιδί εκδηλώνει Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή συχνά επηρεάζεται όλη η οικογένεια. Οι γονείς και τα αδέλφια σιγά-σιγά προσαρμόζουν την καθημερινότητα τους και τακτικά συμμετέχουν στις τελετουργίες του παιδιού που εκδηλώνει τη διαταραχή. Είναι σημαντικό, ωστόσο, η οικογένεια να μάθει να μη συντηρεί τη διαταραχή είτε συμμετέχοντας στις τελετουργίες του παιδιού ή είτε διευκολύνοντας το παιδί στις τελετουργίες του.
Παρακάτω αναφέρονται μερικοί τρόποι για να βοηθήσετε το παιδί σας να αντιμετωπίσει τη διαταραχή.
Αναγνωρίστε τα σημάδια της διαταραχής
Πρώτα-πρώτα, τα μέλη της οικογένειάς σας χρειάζεται να μάθουν να αναγνωρίζουν τα σημάδια της Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής. Το παιδί σας μπορεί να δείχνει καλά εξωτερικά, όμως μέσα του ξαφνικά μπορεί να βιώσει έναν χείμαρο ιδεοληπτικών σκέψεων. Για τον λόγο αυτό, χρειάζεται να προσέχετε για τυχόν αλλαγές στη συμπεριφορά του, ακόμη και αν αυτές είναι μικρές και ανεπαίσθητες.
Παρακάτω αναφέρονται κάποια παραδείγματα:
- Ξοδεύει πολύ χρόνο μόνο του (στο μπάνιο, για να ντυθεί ή για να κάνει κάποια εργασία)
- Επαναλαμβάνει συνεχώς τις ίδιες πράξεις
- Ζητάει επίμονα διαβεβαιώσεις και δε δείχνει καθησυχάζει εύκολα
- Καθυστερεί πολύ για να ολοκληρώσει ακόμη και απλά πράγματα
- Ανησυχεί υπερβολικά για ασήμαντα πράγματα και για ασήμαντες λεπτομέρειες
- Αντιδρά ακραία σε ασήμαντα πράγματα
- Δυσκολεύεται ή/και καθυστερεί να κοιμηθεί για να ολοκληρώσει τις εργασίες του
- Αλλάζει τις διατροφικές του συνήθειες
- Εμφανίζει έντονη αναποφασιστικότητα
- Η καθημερινότητα του γίνεται με πολύ μεγάλη δυσκολία
Είναι σημαντικό να έχετε υπόψη σας ότι, όταν το παιδί σας νιώθει ότι το επικρίνετε και το κατηγορείτε για αυτές τις συμπεριφορές, στενοχωριέται και αγχώνεται και αυτό συνήθως οδηγεί σε επιδείνωση των συμπτωμάτων της διαταραχής. Είναι, επομένως, σημαντικό να μάθετε να αντιμετωπίζετε αυτές τις συμπεριφορές ως συμπτώματα της διαταραχής και όχι ως χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του παιδιού σας. Με αυτόν τον τρόπο θα το βοηθήσετε αφενός να μην νιώθει ντροπή και αφετέρου να καταπολεμήσει τα συμπτώματα της διαταραχής.
Προσαρμόστε τις προσδοκίες σας
Οποιαδήποτε αλλαγή, ακόμη και μία θετική, μπορεί να προκαλέσει έντονο άγχος σε ένα παιδί με Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή. Εξάλλου, γνωρίζουμε ότι τα συμπτώματα της διαταραχής συχνά επιδεινώνονται στη διάρκεια μεταβατικών περιόδων. Σε τέτοιες μεταβατικές περιόδους είναι σημαντικό να περιορίζετε τις προσδοκίες σας ώστε να αποφύγετε τις οικογενειακές συγκρούσεις. Αντί να του πείτε: «Δεν είναι τίποτα. Σταμάτα να το σκέφτεσαι!», μπορείτε να του πείτε: «Το περιμέναμε ότι θα δυσκολέψουν τα πράγματα για σένα αφού συμβαίνουν τόσες αλλαγές». Έτσι θα νιώσει ότι το καταλαβαίνετε, το υποστηρίζετε και το ενθαρρύνετε. Να θυμάστε ότι η περίοδος αυτή δεν είναι μόνιμη και ότι τα πράγματα είναι πολύ πιθανόν να βελτιωθούν όταν περάσει η περίοδος αυτή.
Οι άνθρωποι βελτιώνονται σε διαφορετικούς ρυθμούς
Τα άτομα που εκδηλώνουν Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή είναι μία εξαιρετικά ετερογενής ομάδα ατόμων, με την έννοια ότι διαφέρουν σημαντικά ως προς τη βαρύτητα και το είδος των συμπτωμάτων που αντιμετωπίζουν. Δεν βελτιώνονται επίσης με τον ίδιο ρυθμό, αλλά ο ρυθμός βελτίωσης του καθενός εξαρτάται από διάφορους παράγοντες. Ως εκ τούτου, δεν ωφελεί να συγκρίνετε την πρόοδο του παιδιού σας με την πρόοδο άλλων παιδιών. Αν και είναι σημαντικό να ενθαρρύνετε το παιδί σας να προσπαθήσει περισσότερο, θα πρέπει ωστόσο να είστε προσεκτικοί διότι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένο άγχος, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει επιδείνωση των συμπτωμάτων της διαταραχής, αντί για βελτίωση.Είναι αναγκαίο να δείχνετε υπομονή, καθώς η αργή και η σταδιακή βελτίωση δρα συνήθως ευεργετικά και προστατευτικά σε ό,τι αφορά τυχόν μελλοντικές υποτροπές.
Εστιάστε στη συνολική πρόοδο του παιδιού σας και αποφύγετε τις συγκρίσεις μέρα με τη μέρα
Σε περιόδους ιδιαίτερα δύσκολες, το παιδί σας μπορεί να νιώθει ότι πήγε πίσω στο μηδέν. Ή εσείς μπορεί να συγκρίνετε την παρούσα κατάσταση και το τι δεν είναι σε θέση να κάνει τώρα το παιδί σας με εκείνην, πριν το παιδί σας εκδηλώσει τη διαταραχή και να νιώθετε αποθαρρυμένοι. Είναι σημαντικό, όμως, να κρίνετε την πρόοδο του παιδιού σας συνολικά από την έναρξη της θεραπείας και να αποφεύγετε τις συγκρίσεις μέρα με τη μέρα. Οι συγκρίσεις μέρα με τη μέρα είναι συνήθως παραπλανητικές διότι δεν αντιπροσωπεύουν επαρκώς τη μεγάλη εικόνα. Εφόσον τα πισωγυρίσματα στη θεραπεία είναι αναμενόμενα, όταν συμβαίνουν μπορείτε δίνοντας μία ήπια ενθάρρυνση, όπως: «Αύριο είναι μία νέα ημέρα και μπορείς να ξαναπροσπαθήσεις», να το υποστηρίξετε και να το ενθαρρύνετε και επίσης, να προλάβετε μία πιθανή επιδείνωση των συμπτωμάτων του. Ακόμη, είναι σημαντικό να του υπενθυμίζετε ότι, αν και έχει ακόμη πολύ δρόμο μπροστά του στη θεραπεία, έχει ωστόσο κάνει αρκετή πρόοδο μέχρι στιγμής.
Επιβραβεύστε τις μικρές επιτυχίες του παιδιού σας
Τα άτομα με Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή συχνά νιώθουν ότι η οικογένειά τους δεν καταλαβαίνει πόσο μεγάλη προσπάθεια χρειάζεται για να πετύχουν κάτι φαινομενικά ασήμαντο, όπως να μειώσουν τη διάρκεια του ντους κατά μόλις 5 λεπτά ή να μη ζητήσουν μία διαβεβαίωση.Τέτοιες αλλαγές μπορεί να φαίνονται ασήμαντες στους άλλους, για το άτομο με τη διαταραχή όμως είναι πολύ σημαντικά βήματα. Αναγνωρίζοντας και επιβραβεύοντας τέτοιες φαινομενικά μικρές επιτυχίες δείχνετε ότι κατανοείτε τη δυσκολία που καταβάλει το παιδί σας, ενώ παράλληλα το ενθαρρύνετε και του δίνετε ένα σημαντικό κίνητρο για να συνεχίσει να προσπαθεί.
Δημιουργήστε ένα σταθερό και υποστηρικτικό περιβάλλον
Προσπαθήστε να αποφεύγετε όσο μπορείτε την κριτική. Να θυμάστε ότι για τα προβλήματά του παιδιού σας ευθύνεται η διαταραχή, όχι το παιδί σας. Μάθετε όσο το δυνατόν περισσότερα για τη διαταραχή. Το παιδί σας χρειάζεται ενθάρρυνση και αποδοχή ως άτομο, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι εσείς θα πρέπει να διευκολύνετε τη διαταραχή συμμετέχοντας στους καταναγκασμούς ή στις τελετουργίες του. Εξηγήστε στο παιδί σας ότι οι καταναγκασμοί είναι συμπτώματα της διαταραχής και ότι δεν θα το βοηθήσετε στη διεκπεραίωση τους, επειδή θέλετε να μάθει και εκείνο να αντιστέκεται σε αυτούς. Κάντε κοινό εχθρό σας την Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή.
Βάλτε όρια και κανόνες στη διαταραχή
Σκοπός της θεραπείας είναι η μείωση και η εξάλειψη των καταναγκαστικών πράξεων και των τελετουργιών του παιδιού. Για να συμβεί αυτό, χρειάζεται όλη η οικογένεια να συμμαχήσει, να ορίσει και να τηρήσει κάποια όρια και κανόνες σε ό,τι αφορά τη διαταραχή, όπως.
- Πόση βοήθεια προσφέρει ο καθένας στο παιδί στην εκτέλεση των τελετουργιών
- Πόσος χρόνος δαπανάται σε συζητήσεις για τη διαταραχή
- Πόσος καθησυχασμός δίνεται
- Πόσο επιτρέπεται οι καταναγκασμοί να παραβιάζουν την καθημερινότητα των άλλων μελών της οικογένειας
Είναι ζωτικής σημασίας τα όρια αυτά και οι κανόνες να τηρούνται από όλα τα μέλη της οικογένειας σας.
Αρκετά συχνά, η ικανότητα του παιδιού σας να αγνοήσει τις ιδεοληψίες και αντισταθεί στους καταναγκασμούς επηρεάζεται σημαντικά από τη ψυχολογική του κατάσταση. Οι γονείς χρειάζεται να μπορείτε να αναγνωρίζετε τέτοιες περιπτώσεις και να προσαρμόζετε ανάλογα τις προσδοκίες σας, εκτός εάν υπάρχει κάποια απειλητική για τη ζωή του παιδιού σας κατάσταση.Αντιθέτως, στις «καλές μέρες» θα πρέπει να ενθαρρύνετε το παιδί σας να αντιστέκεται όσο το δυνατόν περισσότερο τους καταναγκασμούς.
Ακολουθήστε τις οδηγίες λήψης της φαρμακευτικής αγωγής όπως προβλέπεται
Ακολουθήστε τις οδηγίες λήψης των φαρμάκων όπως έχουν συνταγογραφηθεί. Μην κάνετε αλλαγές στη δοσολογία χωρίς να συμβουλευτείτε τον γιατρό σας.Εάν παρατηρήσετε σοβαρές παρενέργειες ή έχετε ανησυχίες, ενημερώστε αμέσως το γιατρό σας. Μόνο ένας ψυχίατρος/παιδοψυχίατρος γνωρίζει τις συνέπειες μιας αλλαγής στη δοσολογία ενός φάρμακου ή τις συνέπειες της απότομης διακοπής του.
Διατηρήστε την επικοινωνία απλή και σαφή
Αποφύγετε τις εκτενείς αιτιολογίες και τις συζητήσεις όταν το παιδί σας σάς ζητά διαβεβαιώσεις.Αυτό είναι συχνά πολύ δύσκολο καθώς τα περισσότερα άτομα με τη διαταραχή ζητούν διαρκώς διαβεβαιώσεις. Να θυμάστε όμως ότι όσες περισσότερες διαβεβαιώσεις τού δίνετε τόσο περισσότερες ζητάει, καθώς πάντα θα υπάρχει η αίσθηση της αβεβαιότητας και η επαναλαμβανόμενη σκέψη “Κι αν;”. Το παιδί σας θα μάθει να αντιμετωπίζει την αίσθηση της αβεβαιότητας στο πλαίσιο της θεραπείας του με την μέθοδο Έκθεση με Παρεμπόδιση της Αντίδρασης (Ε.μΠ.Α).
Όταν σας ζητάει διαρκώς διαβεβαιώσεις, εξηγήστε του ότι η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή το αναγκάζει να ζητάει συνεχώς διαβεβαιώσεις και ότι αυτό είναι αδύνατον διότι δεν μπορεί κανείς να είναι ποτέ απολύτως σίγουρος. Εξάλλου, αυτός είναι ο πυρήνας της διαταραχής και ο στόχος της θεραπείας είναι να μάθει ότι στη ζωή υπάρχει αβεβαιότητα, παρόλα αυτά μπορεί να ζήσει τη ζωή του κανονικά.
Προστατεύστε τον προσωπικό σας χώρο και των άλλων μελών της οικογένειάς σας
Οι γονείς συχνά θεωρούν ότι προστατεύουν το παιδί τους αν είναι συνεχώς μαζί του/της, κάτι το οποίο μπορεί να αποβεί ολέθριο καθώς όλοι χρειαζόμαστε προσωπικό χώρο, το ίδιο και τα άτομα με τη διαταραχή- ακόμη και τα παιδιά. Είναι σημαντικό, επομένως, να συνεχίσετε να ενθαρρύνετε την ελευθερία και την ανεξαρτησία του παιδού σας, ανάλογα με την ηλικία του, μεταφέροντάς του το μήνυμα ότι υπάρχουν πράγματα που μπορεί ακόμη να κάνει μόνο του. Επίσης, είναι σημαντικό να μην επιτρέψετε στη διαταραχή να εξουσιάζει τις ζωές όλων. Εκτός από το παιδί σας με τη διαταραχή, έχετε προσωπικές ανάγκες και υποχρεώσεις προς τα άλλα μέλη της οικογένειάς σας. Με το να μην εστιάζετε την προσοχή σας αποκλειστικά στο παιδί σας με τη διαταραχή δίνετε ένα ηχηρό μήνυμα στη διαταραχή: ότι δεν μπορεί να εξουσιάζει τις ζωές σας!
Μην αφήσετε όλη σας τη ζωή να περιστρέφετε γύρω από τη διαταραχή
Οι οικογένειες που αντιμετωπίζουν ένα πρόβλημα που σχετίζεται με την Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή δυσκολεύονται πολύ να μην συζητάνε συνεχώς για αυτήν ή για το πώς νιώθουν εξαιτίας της. Αυτό συχνά γίνεται συνήθεια και ένα κεντρικό κομμάτι της ζωής τους. Είναι καλό να βάζετε όρια για τον χρόνο που ξοδεύετε μιλώντας για τη διαταραχή.
Διατηρήστε την καθημερινότητα οικογένειάς σας “κανονική”
Σχεδόν πάντα η καθημερινότητα της οικογένειας διαταράσσεται σημαντικά εξαιτίας της διαταραχής. Για παράδειγμα, οι γονείς, για να αποφύγουν τις εντάσεις, μπορεί να επιτρέψουν στον φόβο της μόλυνσης της κόρης τους να καθορίσει ποιος μπορεί να τους επισκεφτεί στο σπίτι ή μπορεί να απαγορεύσουν στα άλλα παιδιά της οικογένειας να προσκαλέσουν φίλους στο σπίτι. Μια τέτοια στάση, ενώ μειώνει τις εντάσεις και τις συγκρούσεις αρχικά, στη συνέχεια δημιουργεί δυσαρέσκεια και έχθρα ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας και παγιώνει την ιδέα ότι οι γονείς θα υποκύπτουν στις απαιτήσεις της διαταραχής.
Πώς λοιπόν θα σπάσει αυτός ο φαύλος κύκλος; Είναι σημαντικό να περιφρουρηθεί όσο περισσότερο γίνεται η καθημερινότητα της οικογένειά σας. Εξάλλου, οι ανάγκες όλων των μελών της οικογένειάς σας είναι εξίσου σημαντικές. Να θυμάστε ότι όσο οδυνηρό και αν είναι, είναι προς το συμφέρον του παιδιού σας να εκτίθεται στους φόβους του.
Μην παρέχετε διευκολύνσεις στη διαταραχή
Επειδή όλη η οικογένεια έχει ως κοινό στόχο τη μη συμμετοχή στις τελετουργίες του παιδιού ή την μη παροχή διευκολύνσεων στο παιδί λόγω της διαταραχής, αυτό είναι πολύ πιθανόν να σας κάνει να φαίνεστε κακοί και σκληροί στα μάτια του παιδιού σας, ακόμη και αν η πρόθεσή σας είναι να το βοηθήσετε. Ίσως χρειαστεί να έχετε οικογενειακή υποστήριξη από ειδικό για τη θεραπεία της Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής.
Εξετάστε τη δημιουργία ενός οικογενειακού συμβολαίου
Ο βασικός σκοπός ενός οικογενειακού συμβολαίου είναι να βοηθήσει όλα τα μέλη της οικογένειας (συμπεριλαμβανομένου και του παιδιού με τη διαταραχή) να συνεργαστούν μεταξύ τους αναπτύσσοντας ένα ρεαλιστικό σχέδιο για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της διαταραχής. Η δημιουργία κοινών ομαδικών στόχων μειώνει τις συγκρούσεις και παρέχει έναν οδηγό για όλη την οικογένεια. Είναι σημαντικό οι στόχοι και οι κανόνες να είναι σαφείς, κατανοητοί και συμφωνημένοι από όλα τα μέλη της οικογένειας, συμπεριλαμβανομένου και του παιδιού με τη διαταραχή. Ενδεχομένως ορισμένες οικογένειες να μπορούν να αναπτύξουν ένα οικογενειακό συμβόλαιο χωρίς επαγγελματική βοήθεια, οι περισσότερες ωστόσο χρειάζονται κάποια επαγγελματική καθοδήγηση.
* Ελεύθερη μετάφραση από τις κατευθυντήριες γραμμές που συνέταξαν η Barbara Livingston VanNoppen, PhD και η MicheleTortoraPato, MD, Σχολή Ιατρικής του Keck, Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας (https://kids.iocdf.org/for-parents/managing-ocd-in-your-household/).
